سکته مغزی یکی از علل اصلی مرگ و میر در جهان محسوب می شود. اما داستان به اینجا ختم نمی شود. علاوه بر اینکه عده ی زیادی جان خود را به دلیل سکته مغزی از دست می دهند،افراد بسیاری نیز در اثر این عارضه دچار ناتوانی هایی می شوند که تا پایان عمر همراه آن هاست. همه این ها در حالی است که به گفته سازمان جهانی WHO تقریبا می توان از بروزتمامی سکته ها جلوگیری کرد.به دلیل افزایش مرگ و میر و ناتوانی های ناشی از سکته ی مغزی، 29 اکتبر که مصادف استبا 7 ام آبان ماه 1402، روز جهانی سکته ی مغزی نام گذاری شده است.

این روز فرصت مناسبی برای شناخت بیشتر این عارضه و آگاهی از روش های پیشگیری از بروز آن است . ممکن است شما نیز با این پرسش ها مواجه شده باشید که سکته مغزی چگونه اتفاق می افتد،علائم آن چیست و یا چگونه می توان از آن در امان بود؟

 ما به مناسبت روز جهانی سکته مغزی سعی داریم تا در ادامه، شما را با علل بروز و راه های پیشگیری از این اختلال بیشتر آشنا کنیم.

آیا می دانید سکته مغزی چگونه اتفاق می افتد؟

عروق خونی در مغز وظیفه رساندن اکسیژن و مواد مغذی به سلول های مغز را بر عهده دارند.زمانی که این عروق پاره شوند و یا توسط لخته های خونی مسدود گردند، بخشی از مغز نمی تواند خون و اکسیژن مورد نیاز خود را بدست آورد. بدون اکسیژن، سلول ها و بافت مغز آسیب دیده و در عرض چند دقیقه شروع به مردن می کنند. این آسیب دیدن سلول های مغز، در نهایت منجر به سکته مغزی خواهد شد .

شایع ترین انواع سکته مغزی

سکته مغزی بسته به علل بروز آ ، به سه دسته ی اصلی تقسیم بندی می شود که در ادامه ذکر شده اند :

1- سکته مغزی ایسکمیک: سکته مغزی ایسکمیک که با عناوین ایسکمی مغزی و یا سکته ی انسدادی نیز شناخته می شود، شایع ترین نوع سکته ی مغزی در سراسر دنیا است

اما این نوع سکته چیست و چرا ایجاد می شود؟

چنانچه عروق خونی که وظیفه ی رساندن اکسیژن به سلول های مغز را بر عهده دارند، مسدود شوند، ایسکمی مغزی رخ می دهد. این اتفاق زمانی می افتد که رگ های خونی مغز باریک یا مسدود شده و باعث کاهش شدید جریان خون شوند. رگ های خونی اغلب به دلیل تجمع رسوبات چربی و یا در اثر لخته شدن خون، باریک و مسدود می شوند. در صورتی که این انسداد برطرف نشده و جریان خون برقرار نگردد، آسیب شدیدی به سلول های مغز وارد شده و جان فرد به خطر می افتد .

2- سکته هموراژی:  سکته مغزی هموراژیک زمانی اتفاق می افتد که شریان های مغز، پاره شده و در مغز خونریزی رخ دهد. این خونریزی مغزی فشار زیادی را به سلول های مغز وارد کرده و به آن ها آسیب می رساند. سکته مغزی هموراژیک نسبت به ایسکمی مغزی کمتر شایع است و به دو دسته  تقسیم می شوند:

  خونریزی داخل مغزی : این نوع خونریزی به دلیل پاره شدن شریان داخل مغز و درون جمجمه اتفاق می افتد . خونریزی زیر عنکبوتیه: خونریزی زیر عنکبوتیه یا خونریزی ساب آراکنوئید نیز یکی از انواع سکته هموراژیک است که در اثر خونریزی در ناحیه بین مغز و بافت های نازکی است که آن را پوشانده است، رخ می دهد.

  فشار خون بالا، آنوریسم، استفاده بیش از حد از داروهای رقیق کننده خون )ضد انعقادها(، تروما )مانند تصادف رانندگی ( و یا سکته ایسکمیک شرایطی هستند که می توانند باعث سکته مغزی هموراژیک شوند.

  حمله ایسکمی گذرا: حملات ایسکمی گذرا یا سکته ی مغزی موقت که در اصطلاح پزشکی TIA نامیده می شوند، شرایطی گذرا و ناپایداری هستند که در آن عملکرد بخشی از مغز به طور موقت مختل می شود. در حقیقت وقتی خون رسانی به مغز مختل شود، ولی زمان و شدت این اختلال در حدی نباشد که منجر به مرگ سلول های مغزی گردد، حمله ایسکمی گذرا رخ داده است.

 نکته حائز اهمیت در مورد TIA این است که می توان آن را نشانه و علامتی از سکته مغزی قریب الوقوع به شمار آورد .

 

آیا با علائم سکته مغزی آشنایی دارید؟

همانطور که گفته شد، زمانی که یک فرد دچار سکته مغزی می شود، سلول های مغزی شروع به مردن و از بین رفتن می کنند. به همین دلیل در چنین شرایطی آشنایی با علائم سکته مغزی و تماس فوری با اورژانس بسیار حائز اهمیت است زیرا زمان نقش مهمی در نجات بافت مغزی دارد . مغز عضوی بسیار پیچیده است که عملکردهای مختلف بدن را کنترل می کند. اثرات سکته مغزی به عوامل مختلفی از جمله محل انسداد و میزان بافت از بین رفته ی مغز بستگی دارد.

رایج ترین علائم سکته مغزی

مشکل در صحبت کردن و یا درک آنچه دیگران می گویند

فلج یا بی حس شدن صورت، دست و پا :فردی که دچار سکته مغزی شده، ممکن است دچار بی حسی، ضعف یا فلج ناگهانی در صورت، دست یا پا شود. این علائم اغلب فقط یک طرف بدن فرد را درگیر می کنند. به طوری که چنانچه از بیمار بخواهید همزمان هر بازوی خود را بالا بیاورد، قادر به بالا آوردن یکی از آن ها خواهد بود. همچنین، هنگام لبخند زدن نیز ممکن است یک طرف دهان کج شود .

  مشکلات بینایی در یک یا هر دو چشم : بیمار ممکن است به طور ناگهانی دچار دوبینی و یا تاری دید شود .

سردرد شدید : یکی از علائم سکته ی مغزی، سردرد شدید همراه با استفراغ، سرگیجه یا تغییر سطح هوشیاری است.

  مشکل در راه رفتن :از دست دادن تعادل هنگام راه رفتن و داشتن سرگیجه را نیز می توان جزء علائم سکته ی مغزی محسوب کرد .

آیا می دانید چه مواردی ریسک بروز سکته ی مغزی را افزایش می دهند؟

مطابق با آمارهای ارائه شده، خطر بروز سکته ی مغزی در بین افراد سراسر دنیا افزایش یافته است. برخلاف تصورات عموم، سکته مغزی تنها مخصوص سالمندان نیست و امروزه جوانان نیز در معرض این عارضه قرار داشته و درصورت عدم رعایت یکسری نکات، ممکن است جان خود را در اثر سکته ی مغزی از دست بدهند.

 برخی از مواردی که خطر بروز سکته ی مغزی را در بین افراد و به ویژه جوانان افزایش می دهند، عبارتند از : فشار خون بالا سیگار کشیدن و یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار، کلسترول بالا، دیابت، آپنه انسدادی خواب، بیماری های قلبی و عروقی مانند نارسایی قلبی و یا آریتمی قلب، پیشینه خانوادگی سکته مغزی، حمله قلبی یا حمله ایسکمیک گذرا، خطر سکته مغزی در مردان بیشتر از زنان است .

افزایش سن: خطر بروز سکته مغزی در افراد 55 سال به بالا بیشتر از افراد جوان است .

 برخی داروها: استفاده از قرص های ضد بارداری یا هورمون درمانی که شامل استروژن است خطر بروز سکته مغزی را افزایش می دهد .

آیا می دانید سکته مغزی می تواند زندگی فرد را تا پایان عمر تحت تاثیر قرار دهد؟

مدت زمانی که تاثیرات سکته ی مغزی بر روی فرد باقی می ماند بسته به محل آسیب دیدگی مغز متفاوت است و می تواند موقت و یا دائمی باشد. شایع ترین عوارض سکته مغزی که زندگی بیماران را تحت تاثیر قرار می دهد شامل موارد زیر هستند :

فلج شدن قسمتی از بدن :یک سمت بدن فردی که دچار سکته ی مغزی شده است ممکن به طور کامل فلج شود. چنانچه ناحیه آسیب دیده در نیم کره چپ مغز باشد، ماهیچه ها و عضلات سمت راست بدن فرد دچار مشکل خواهد شد و چنانچه نیم کره راست مغز آسیب ببیند، فلج اندام ها در سمت چپ بدن رخ می دهد .

مشکل در صحبت کردن یا بلعیدن : سکته مغزی ممکن است بر کنترل عضلات دهان و گلو تأثیر بگذارد و صحبت کردن، بلعیدن یا غذا خوردن را برای بیمار دشوار کند .

از دست دادن حافظه : بسیاری از افرادی که دچار سکته مغزی شده اند، دچار اختلال در حافظه، تفکر، استدلال و درک مفاهیم می شوند .

مشکلات عاطفی : افرادی که سکته کرده اند ممکن است در کنترل احساسات خود مشکل بیشتری داشته باشند و یا دچار افسردگی شوند

 آیا می دانید اغلب سکته های مغزی قابل پیشگیری هستند؟

آگاهی از عوامل خطر سکته مغزی ، پیروی از توصیه های پزشک و اتخاذ یک سبک زندگی سالم بهترین اقداماتی هستند که می توان برای جلوگیری از سکته مغزی انجام داد.

 چند عامل مهمی که در پیشگیری از بروز سکته ی مغزی تاثیر بسزایی دارند را ذکر خواهیم کرد :

کنترل فشار خون بالا : یکی از مهم ترین اقداماتی که می توان برای کاهش خطر بروز

سکته مغزی انجام داد، کنترل فشار خون بالا است .

کاهش میزان کلسترول و چربی اشباع شده :کاهش مصرف کلسترول و چربی، به ویژه چربی های اشباع و ترانس، خطر انسداد عروق را کاهش می دهد.

تغییر رژیم غذایی و مصرف برخی داروها به تجویز پزشک در کاهش کلسترول خون موثر خواهند بود .

ترک مصرف دخانیات :سیگار کشیدن خطر بروز سکته را هم برای فرد و هم برای اطرافیان او که در معرض دود سیگار قرار دارند افزایش می دهد.

  مدیریت بیماری دیابت : قند خون بالا در بروز سکته ی مغزی تاثیر زیادی دارد.

با پیروی از رژیم غذایی مناسب، ورزش کردن و کاهش وزن می توان قند خون را در یک سطح نرمال حفظ کرد . حفظ وزن مناسب : اضافه وزن در ایجاد عوامل خطر بروز سکته مغزی مانند فشار خون بالا، بیماری های قلبی عروقی و دیابت نقش دارد. به همین دلیل حفظ وزن مناسب را می توان یکی از راه های اصلی کاهش خطر بروز سکته ی مغزی تلقی کرد .

ورزش کافی و رژیم غذایی غنی از میوه و سبزیجات : یک رژیم غذایی سالم که حاوی حداقل 5 وعده میوه و سبزیجات است، در کاهش خطر بروز سکته مغزی بسیار موثر است.  همچنین ورزش منظم از بسیاری جهات خطر بروز سکته مغزی را کاهش می دهد.

ورزش منظم فشار خون را کاهش داده، سطح کلسترول خوب بدن را افزایش می دهد و سلامت قلب را بهبود می بخشد. همچنین در کاهش وزن، کنترل دیابت و کاهش استرس نیز موثر است .

 درمان آپنه انسدادی خواب : آپنه انسدادی خواب، بیماری ای است که در آن تنفس فرد برای مدت کوتاهی در طول خواب متوقف می شود. این کمبود اکسیژن خطر بروز سکته مغزی را افزایش خواهد داد. در چنین شرایطی باید حتما با مراجعه به پزشک، این اختلال کنترل و درمان گردد .

سکته مغزی یکی از اختلالات شایعی است که می تواند تاثیرات منفی زیادی را بر روی زندگی فرد داشته باشد. عده زیادی در سراسر دنیا جان خود را در اثر بروز سکته مغزی از دست می دهند و افرادی که از سکته مغزی جان سالم به در می برند اغلب با مشکلات طولانی مدت ناشی ا ز آسیب به مغز مواجه می شوند

برخی از افراد قبل از اینکه بتوانند استقلال سابق خود را بازیابند، نیاز به یک دوره طولانی توانبخشی دارند، در حالی که بسیاری از آن ها هرگز به طور کامل بهبود نمی یابند و پس از سکته مغزی نیاز به حمایت مداوم دارند . اما با شناخت علائم این عارضه، اقدام سریع و رعایت برخی نکات پیشگیرانه می توان از بروز سکته مغزی جلوگیری کرد و عوارض جانبی ناشی از آن را کاهش داد.